Komercjalizacja i innowacje - nasza przyszłość

Komercjalizacja i innowacje to "chemia" w działaniu dla dobra obywateli i społeczeństw.

„Niechemikom" czasami trudno zrozumieć na czym to polega. W tym krótkim wstępie opowiemy o niektórych obszarach związanych z chemią w sferze komercyjnej.

Tutaj można znaleźć wstęp do tego tematu (prezentacja w programie PowerPoint).

Fakty i liczby - ukryty przemysł?

Kim oni są? Prawdopodobnie znacie BASF jako międzynarodową firmę - prawdopodobnie nie znacie ..... - jakiejś małej firmy. Czy rozpoznalibyście Fresenius SE jako firmę chemiczną?

Co mówią następujące liczby o roli przemysłu chemicznego i pokrewnych w Europie?

• Istnieje 29000 firm chemicznych i farmaceutycznych, z których 90% stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa (ang. Small and Medium Enterprises - SME's)
• Zatrudniają one 1,84 miliona pracowników, co stanowi6% całkowitego zatrudnienia w przemyśle wytwórczym; prawie 50 % z nich pracuje w SME's
• Sam przemysł chemiczny zatrudnia 1,26 miliona pracowników

Przemysł ten jest duży i ważny, prawdopodobnie większy i ważniejszy niż można pomyśleć. Nazwaliśmy go ukrytym, ponieważ większość ludzi nie utożsamia z chemią firm produkujących: kosmetyki, lekarstwa, tworzywa sztuczne, materiały budowlane, produkty ochrony zdrowia i sprzęt medyczny - tym niemniej wszystkie one wytwarzają produkty oparte na "chemii".

Więcej faktów i liczb, uaktualnianych każdego roku, można znaleźć na stronie internetowej Rady Europejskiego Przemysłu Chemicznego (ang. European Chemical Industry Council (CEFIC)) www.cefic.org.

Podstawowe informacje na temat polskiego przemysłu chemicznego są dostępne na stronie Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.

Obraz chemii - chemia wywołuje problemy czy je rozwiązuje?

Badania CEFIC, opublikowane w 2004 roku, pokazują co obywatele Europy myślą o chemii.

A jaka jest Twoja opinia? Oto dwa krótkie filmy zmuszające do zastanowienia:

Jeśli chcesz się zastanowić głębiej nad poruszonymi kwestiami, odwiedź CITIES - Chemia wszystko zmienia, gdzie przedstawiono bardziej szczegółowo oddziaływanie chemii i korzyści z niej płynące.

Od odkrycia w laboratorium do fabryki - wielki krok

Doświadczenia chemiczne przeprowadzane w szkolnym laboratorium są zupełnie inne od tych w skali przemysłowej.

Kiedy reakcje są prowadzone na dużą skalę, trzeba pomyśleć o znacznie większej liczbie czynników:

• Jeśli probówka staje się nagle gorąca w czasie reakcji to można ją schłodzić pod kranem. A co by się stało z toną substancji, w wielkim naczyniu reakcyjnym, gdyby nagle stała się gorąca? Chemik by powiedział: ciepło reakcji musi być kontrolowane. Ale jak go kontrolować?
• W doświadczeniach przeprowadzanych w szkole używa się stosunkowo "nieszkodliwych" substancji. Niektóre produkty przemysłowe nie mogą być otrzymane bez użycia niebezpiecznych substancji - produktów przejściowych, które są mniejszym problemem w małej skali, ale w dużej skali trzeba je wziąć poważnie pod uwagę. Można pracować bezpiecznie z tonami substancji - ale proces produkcyjny musi być wtedy dopracowany w najmniejszych szczegółach!
• Do przeprowadzenia doświadczenia w probówce potrzeba bardzo niewielkich ilości odczynników. Postępowanie z nimi jest łatwe, tak samo jak z produktami i produktami ubocznymi, bo ilość odpadów też jest niewielka. Ale wyobraźmy sobie po kilka ton substratów, produktów i odpadów - potrzebna będzie wtedy cała specjalna infrastruktura, począwszy od dostarczenia substratów do fabryki, aż do produktów i odpadów pojawiających się na końcu. To tu właśnie ma ważną rolę do odegrania zrównoważona chemia. To nowoczesne podejście, które jest wyzwaniem dla chemików, pomaga zminimalizować zużycie surowców i energii, oraz wytwarzanie produktów bez praktycznego zastosowania (odpadów).

Niektóre z tych idei są przedstawione za pomocą dotyczących prostego modelowego przypadku monety jako przykładu.
(The CITIES team is preparing a learning module on copper. Along with it, there will be a simple case-study on the construction of a coin cleaning plant.)

Nowe pomysły są wciąż opracowywane, a ostatnim przykładem jest Fabryka F3. Jest to modelowa fabryka stworzona w projekcie SusChem, w której wytwarza się szeroką gamę produktów.

Oglądanie przemysłu w akcji: pomysły na zwiedzanie

Kontakt z chemią musi się rozpocząć od podstaw - struktury materii, reakcji i wzorów je opisujących; których można nauczyć w szkole. Ale jeśli chce się podtrzymać zainteresowanie chemią, prędzej czy później trzeba wyjść i zobaczyć „chemię" w działaniu.

Można to zrobić przez odwiedzenie zakładów chemicznych, które są często zainteresowane młodymi ludźmi oglądającymi ich instalacje, ponieważ oni będą następnym pokoleniem chemików pracujących w przemyśle. Firmy zapraszają na dni otwarte i oferują zwiedzanie oraz wycieczki dydaktyczne dla szkół.

CEFIC proponuje przewodnik dla nauczycieli aby zaplanowali zwiedzanie. Zespół CITIES także przygotował przewodnik krok-po-kroku gdzie zwiedzanie rozpoczyna się od przygotowania, przez wizytę, do oceny/refleksji na temat całego procesu chemicznego.